این سمینار در راستای تطبیق مفاد تفاهم‌نامه همکاری میان پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) و پوهنتون تعلیم و تربیه کابل قبل از ظهر دوشنبه ۱۴۰۳/۰۹/۱۹ توسط پوهنځی علوم اجتماعی و با هماهنگی آمریت روابط عمومی و امور بین‌الملل پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) برگزار گردید.
سمینار در آغاز توسط آقای محمد رضا سیرت به‌عنوان مجری برنامه معرفی و با تلاوت آیات کلام‌الله مجید توسط قاری سید رشاد ابدالی رسما آغاز گردید.
استاد روح‌الله صادقی، معاون امور محصلان پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) به‌عنوان ارایه‌دهنده سمینار ضمن عرض خوش‌آمدگویی به مهمانان، در مقدمه‌ای بیان داشت که توسعه علمی و فرهنگی زیربنای توسعه کشورها است و علاوه کرد که قدمت نهادهای آموزشی به معنای قدرت و قوت نهادها نیست. وی هم‌چنین بیان داشت که پیش‌شرط بهبود وضعیت تعلیمی در کشور، شناسایی آسیب‌ها و چالش‌های آن است و ضرورت است که آسیب‌شناسی باید به‌صورت تخصصی صورت گیرد تا چالش‌های به‌گونه واقعی شناسایی و راه‌حل‌های منطقی متناسب به نیاز جامعه و توان حکومت ارایه شود.
کمبود معلم و معلم واجد شرایط، پایین بودن امتیازات معلمان، کمبود مکاتب و لابراتوارها و نبود برق کافی، نواقص نصاب‌های تعلیمی، روش تدریس و ارزیابی، پایین بودن کیفیت یادگیری شاگردان و خروجی مکاتب به‌عنوان عمده‌ترین چالش‌های نظام تعلیمی افغانستان توسط استاد صادقی مطرح گردید.
افزایش معاش معلمان، وضع شرایط خاص برای استخدام معلم، بازنگری نصاب و محتوای درسی زیر نظر متخصصان، تخصیص بودجه بیشتر به وزارت معارف، سیاستگذاری آموزشی با استفاده از تجربیات کشورهای موفق و فراهم‌سازی فرصت‌های خلاقانه برای شاگردان در مکاتب به‌عنوان راهکارهای بهبود وضعیت نظام تعلیمی کشور توسط استاد صادقی عنوان گردید و توضیح داده شد.
پوهندوی دکتر خلیل‌احمد کانجو، استاد پوهنځی علوم تربیتی و مسلکی پوهنتون تعلیم و تربیه کابل موضوع سیر تحول نظام آموزشی در افغانستان را به بحث و بررسی گرفت. وی اظهار داشت که تاریخ تعلیم و تربیه در افغانستان با تاریخ تاسیس این کشور همزمان است و بررسی این موضوع به زمان و فرصت بیشتری نیاز دارد. از این‌رو ایشان دوره معاصر را مورد بررسی قرار داد.
به گفته دکتر کانجو، احمدشاه درانی به‌عنوان موسس افغانستان شخصیت علم‌پرور بود، اما بخش کلان استراتژی وی در جنگ و لشکرکشی و سرمایه‌گذاری در بخش نظامی معطوف بود. بنابراین، در این دوره معلومات خاصی در حوزه معارف وجود ندارد. هم‌چنین در دوره تیمورشاه هرچند شخصیت‌های علمی، شعرا و ادبا دربار وی حضور داشتند، اما با این وجود کار قابل ملاحظه‌ای در عرصه معارف در این دوره صورت نگرفته است. پس از تیمورشاه، فرزندان وی و احمدشاه ابدالی مشغول جنگ‌های داخلی بودند و علم فرهنگ رشد نکرد.
دکتر کانجو بیان داشت که ایده معارف نوین در افغانستان توسط سید جمال‌الدین افغان به امیر شیرعلی خان داده شد و در پرتو آن طرح، شیرعلی خان اقدام به تاسیس مکتب ملکی در بالا حصار کابل و مکتب حربیه در شیرپور کابل نمود. مکاتب مذکور برای آموزش فرزندان درباریان مورد استفاده قرار می‌گرفت. در دوره حکومت عبدالرحمن خان هیچ نقطه درخشان و قابل عطف در مورد تعلیم و تربیه به مشاهده نمی‌رسد و یازده سال حکومت وی با جمود فکری سپری شد.
دکتر کانجو بیان داشت که حبیب‌الله خان معارف متمدن را پایه‌گذاری و لیسه حبیبیه را با همکاری متخصصین هندی تاسیس نمود. در این دوره مدارس، دارالعلوم‌ها و اولین دارالمعلمین تاسیس گردید. امان‌الله؛ شاه ترفی‌خواه افغانستان متعلمین را برای تحصیل در خارج از کشور به ترکیه و شوروی اعزام داشت. این دوره، درخشان‌ترین دوره تعلیم و تربیه به شمار می‌رود. شاه با همکاری ملکه ثریا اقدام به تاسیس مکاتب دخترانه در کابل و ولایات می‌نماید و ایجاد مکتب عصمت به‌عنوان نخستین مکتب دخترانه در کابل از اقدامات این دوره است.
به گفته دکتر کانجو، نادرخان اقدام به تاسیس پوهنځی نمود و موسس تحصیلات عالی در افغانستان بود. ظاهرشاه و هاشم‌خان نخست‌وزیر دوره پادشاهی وی نوعی نگاه خصمانه به معارف داشتند. دوره محمد داود خان نیز از نظر پیشرفت معارف دوره کم‌ثمر و عقیم تلقی می‌گردد. از دوره حکومت کمونستی تا کنون نیز نظام تعلیمی دستخوش تحولات بوده است. نبود چشم‌انداز روشن برای رشد معارف، مداخله سیاسی در امور آموزشی، تمرکز در قدرت و فساد در حکومت‌داری از چالش‌های نظام تعلیمی افغانستان توسط دکتر کانجو عنوان گردید
پوهنمل دکتر عبدالاحمد امینی، استاد پوهنځی علوم تربیتی و مسلکی پوهنتون تعلیم و تربیه کابل موضوع چالش‌ها و راهکارهای نظام آموزشی در افغانستان را مورد بررسی قرار داد. وی جوامع را به سه دسته بخش‌بندی نمود و بیان داشت که جوامع جهان سومی جوامعی‌اند که مثل گذشته فکر می‌کنند.
جوامعی که در شرایط امروز زندگی می‌کنند که از آن به کشورهای در حال گذار تعبیر می‌گردد و جوامعی که در مسیر درست زندگی می‌کنند و برای آینده برنامه دارند.
دکتر امینی اظهار داشت که معلم در محور نظام آموزشی قرار دارد و نظام آموزشی افغانستان از آیینه و جایگاه معلم قابل بحث است. وی افزود ساختار نظام آموزشی افغانستان متمرکز بوده و به صورت فردی اقدام شده است. در این نظام رویکرد مدیریتی به جای رویکرد رهبری مورد استفاده قرار گرفته است، در حالی‌که با توجه به پویا بودن نظام آموزشی، رویکرد مدیریتی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای آن باشد. مدیران در پی حفظ جایگاه خود هستند، در حالی‌که رهبران به دنبال خلق چشم‌انداز واحد می‌باشند.
به گفته دکتر امینی، سطوح آموزش نیز دارای مشکل است و نظام آموزشی افغانستان به ساختمان بدون تهداب شباهت دارد؛ زیرا به دوره کودکستان و ابتدائیه توجه لازم صورت نمی‌گیرد. هم‌چنین وی علاوه کرد که در منشور آموزشی معارف اهداف آموزش واضح است، اما حرکت در خلاف جهت صورت می‌گیرد و برایند خلاف اهداف است. رسیدن به هویت ملی، آشنایی با رفتار فردی و اجتماعی، ایثار و چگونه زیستن جزو اهداف منشور است، اما واقعیت‌های موجود خلاف این اهداف را نشان می‌دهد. عدم توجه به زمینه‌های لازم رفاهی معلمان نیز به‌عنوان چالش نظام آموزشی مطرح شد.
تعدیل نظام آموزشی و تمرکززدایی، حمایت دولتمردان از نظام تعلیم و تربیه، بسیج منابع، نظارت از تامین اهداف، تدوین سیاست‌ها و قوانین برای رفع نیازها، تمرکز بر کیفیت و یادگیری، اطمینان از تخصص عادلانه، تدوین معیار سنجش ارزیابی و درک جایگاه اصلی معلم بر مبنای فرمایش پیامبر گرامی اسلام که فرمود انی بعثت معلما به‌عنوان راهکارهای نظام آموزشی افغانستان توسط دکتر امینی مطرح و توضیح داده شد.
دکتر محمد عالم احمدزاده، مدیر مراکز مشاوره و کاریابی پوهنتون خاتم‌النبیین(ص)، آسیب‌شناسی نظام تعلیم و تربیت با نگاهی به وضعیت پوهنتون‌های افغانستان را مورد بررسی قرار داد. کمبود زیرساخت‌های مناسب، ناهماهنگی بین مقاطع مختلف آموزشی و برآورده نشدن نیازهای روز جامعه از طریق آموزش به‌عنوان چالش‌های عمده نظام آموزشی توسط دکتر احمدزاده مطرح شد.
دکتر احمدزاده ضمن برشمردن اهداف نهاد آموزش عالی، به توضیح مشکلات موجود در پوهنتون‌ها نیز پرداخت و بیان داشت کمبود اساتید مجرب، نبود تجهیزات و فناوری‌های نوین، کمبود منابع مالی و محدودیت در فرصت‌های تحصیلی از مشکلات موجود پوهنتون‌ها به شمار می‌آیند.
دکتر احمدزاده چالش‌های اجتماعی آموزش در افغانستان را نیز نام برد و عدم ارتباط آموزش با بازار کار را از چالش‌های مهم آموزش بیان داشت. به گفته وی، مشکلات مدیریتی و ضعف مدیریت باعث می‌شود نظارت و ارزیابی موثر از عملکرد پوهنتون‌ها صورت نگیرد و در فرایند پذیرش و توزیع منابع فساد به وجود آید.
تقویت زیرساخت‌ها و تامین منابع مالی، بروزرسانی برنامه‌های درسی برای پاسخگویی به نیازهای بازار کار، افزایش دسترسی به آموزش و تقویت مدیریت پوهنتون‌ها و شفافیت در فرایندها به‌عنوان راهکارهای نظام آموزشی افغانستان توسط دکتر احمدزاده مطرح گردید.
این سمینار با اظهار قدردانی توسط دکتر سید محمد داود علوی، رئیس پوهنځی علوم اجتماعی پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) از حضور ارایه‌دهندگان، استادان، کارمندان و محصلان، اهدای لوح تقدیر از سوی ریاست پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) به ارایه‌دهندگان سمینار و دعای خیر توسط دکتر علی‌رضا ناصری، آمر فرهنگی پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) خاتمه یافت.
