این همایش چهارشنبه 26 اسد 1401 با میزبانی دانشگاه خاتم‌النبیین(ص) و حضور شخصیت‌های علمی، رؤسای برخی دانشگاه‌ها، استادان حوزه‌ی علمیه و دانشگاه خاتم‌النبیین، رؤسای برخی احزاب سیاسی و چهره‌های مطرح سیاسی برگزار شد. سخنرانان در این همایش پیرامون اندیشه‌ها و تلاش‌های حضرت آیت الله العظمی محسنی در مورد تقریب مذاهب اسلامی به ایراد سخن پرداخته برخی دیدگاه‌های او را به بررسی گرفتند. در آغاز این همایش، آقای دکتر غلام‌رضا رسولی کمالی، استاد دانشگاه و دبیر برگزاری همایش آیت الله محسنی را یک ایدیولوک برتر خواند و افزود آن حضرت با قلم و عمل خود مصداق بارز همزیستی مسالمت‌آمیز در جامعه‌ی اسلامی بود و ضرورت بازخوانی اندیشه‌های او برای مردم به‌ویژه جامعه‌ی علمی کشور یک امر محسوس است. وی در ادامه تصریح کرد که در برگزاری این همایش مقاله‌های زیاد به مسؤول برگزاری همایش مواصلت ورزید که از میان آن‌ها 15 مقاله برگزیده شدند و جوایز نیز به آن‌ها تعلق خواهد گرفت.
دکتر عبدالقیوم سجادی، رییس دانشگاه خاتم‌النبیین آیت الله محسنی را پیشگاه گفتمان تقریب مذاهب اسلامی توصیف کرده افزود ایشان در گفتمان تقریب مذاهب اسلامی دیدگاه‌های جدید را مطرح کردند. آقای سجادی گفته‌های خویش را در یک مقاله‌ی علمی تحت عنوان “صورت‌بندی گفتمان تقریبی در اندیشه‌ی اسلامی با تاکید بر دیدگاه آیت الله محسنی به رشته‌ی تحریر درآورده که اهم مطالب آن چنین است:
گفتمان تقریبی از ضرورت‌های اساسی زمانه‌ی ما است. این گفتمان از دیرباز تا کنون به‌عنوان خرده گفتمان درون‌دینی در اندیشه‌ی اسلامی مطرح بوده است. روند واگرایی و جدایی، اختلاف و شقاق، تعصب و تکفیر جهان اسلام را در معرض سلطه و هجمه‌ی بیگانگان قرار داده و زمینه‌های استبداد، استعمار و استثمار این کشورها را فراهم ساخته است. اینک در زمانه‌ای که فتنه‌ی جدیدی با عنوان جریان‌های افراطی و تکفیری با حمایت و تشویق بیگانگان و دین‌ستیزان موج تازه‌ای از واگرایی و نفاق را در میان کشورهای اسلامی ایجاد نموده و گفتمان اسلامی را با هویت هراسناک و غیر عقلانی بازنمایی می‌کند، بیش از هر زمان دیگر ضرورت بسط و گسترش گفتمان تقریبی و اخوتی در میان جوامع اسلامی رونما گردیده است.
دکتر عبدالکریم اسکندری معاون علمی دانشگاه خاتم‌النبیین نظرهای علمی و تلاش‌های عملی آیت الله العظمی محسنی را در راستای تقویت اخوت اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی ستودند و با استناد به گفته‌های او اظهار داشت که در مشترکات پیروان شیعه و سنی باید مبنای تعلامات و همدیگرپذیری در سطوح ملی و بین‌المللی دنیای اسلام قرار گیرد. آقای اسکندری اظهار داشت که به باور آیت الله محسنی اختلاف یک امر معمول میان مذاهب فقهی و امور استنباطی است؛ ولی مشترکات عقیدتی میان مذاهب گوناگون باید در اصول مبنا قرار داده شود. به این منظور اگاهی و اطلاعات کافی داشتن از مبانی فقهی یگدیگر یک امر ضروری به حساب می‌آید.
آقای علوی، رییس دانشکده‌ی اقتصاد و علوم اجتماعی تقریب مذاهب اسلامی را یک ضرورت حیاتی دنیای اسلام مطرح کرده اظهار داشت که اصل تقریب مذاهب از پشتوانه‌ی متین دینی و قرآنی نیز برخوردار است. آقای علوی اصول مشترک را باورهای اساسی مسلمانان در مورد اصول توحید، نبوت و معاد عنوان کرده افزود جهالت و غرور دو مانع بزرگ فراراه تحقق عملی اصل تقریب است.
آقای دکتر قاسم‌علی صداقت، از سخنرانان دیگر این همایش، اندیشه‌های آیت الله محسنی را در حوزه‌ی نقض حقوق بشری به بررسی گرفته نقض حقوق بشری را در دهه‌های گذشته در افغانستان فاجعه‌بار توصیف کرده اظهار داشت که آیت الله محسنی برای این مشکل با توجه و تاکید بر حفظ کرامت انسانی راه حل ارایه کرده است. آقای صداقت با استناد به سخنان آیت الله محسنی و دیدگاه‌های اظهار شده در آثار او، کرامت انسانی یک امر اقتضایی و قابل نقض دانست که می‌تواند یکی از مبانی احکام اسلامی باشد. به باور آقای صداقت از نظر آیت الله محسنی فقه کرامت‌محور می‌تواند جلو نقض حقوق بشر را بگیرد. تساوی زن و مرد از اکثر امور، تساوی مسلمان و کافر در امور انسانی، رد تبعیض و برداشت‌های تند فقهی را از نظر آیت الله محسنی در راستای حفظ کرامت انسانی توصیف کرد.
آقای رمضان‌علی رحیمی، استاد دانشگاه خاتم‌النبیین اندیشه‌ی آیت الله محسنی را در راستای تحقق اخوت اسلامی و تقریب عملی مذاهب اسلامی از راه اصلاح نهادهای تعلمی و تحصیلی به بررسی گرفته اظهار داشت که در قرن‌های وسطی به دلیل برداشت و قرائت نادرست از دین، دین از متن جامعه و حوزه‌ی عمل به حاشیه کشانده شد. به باور او، آیت الله محسنی در افغانستان با اقدام‌های عملی در پی اصلاح نهادهای دینی برامد تا در عمل به تحقق تقریب مذاهب اسلامی کمک کرده باشد. به باور او تدریس رشته‌های مختلف مورد نیاز در جامعه میراثی مرکز تعلیمی و تحصیلی دوران امام محمدصادق و امام محمدباقر است که این سنت باید در جامعه احیا می‌شد. بر اساس گفته‌های آقای رحیمی، رییس جامعه‌ی الازهر در مصر، آیت الله خمینی در ایران و آیت الله محسنی در افغانستان با تاسیس و تشویق دانشگاه‌ها در کنار فعالیت حوزه‌های علمیه این سنت را احیا کردند.
مولوی حق‌پرست معاون شورای اخوت اسلامی اخوت اسلامی را یک اصل مهم در آموزه‌های دینی عنوان کرد که اولین پایه‌گذار آن پیامبر اسلام و اولین منادی آن قرآن است. آقای حق‌پرست کارنامه‌ی آیت الله محسنی را در این راستا مثبت ارزیابی کرد اظهار داشت که آیت الله محسنی گام‌های موثر در راستای تحقق اخوت اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی برداشته لعن و نفرین یک مذهب علیه مذهب دیگر را ناروا و ناجایز می‌دانست و با پشتوانه‌ی درایت دینی از نقد احکام فقهی ابا و امتناع نداشت.
آقای اکبری، رییس حزب حرکت اسلامی افغانستان، تقریب مذاهب اسلامی و اخوت اسلامی یک ضرورت مبرم جامعه توصیف کرده اظهار داشت که مسلمانان پیرو دین واحد و مذاهب فقهی متعددند. به باور او مذاهب مختلف نباید در پی نفی مذهب دیگر باشد؛ زیرا مذاهب فقهی در پی مباحث حسن و احسن است نه نفی. بر اساس اظهارات آقای اکبری در دنیای اسلام افراد متعدد در راستای تقریب مذاهب تلاش کردند و آیت‌الله محسنی را یکی از آنان عنوان کرد. یکی از چهره‌های مطرح در این حوزه از شیخ شلتوت نام برد که به باور او پیروی از مذهب خاص الزام ندارد و عدول از یک نظر فقهی یک مذهب به مذهب دیگر جایز است و بدین اساس تعبد و پیروی مذهب جعفری مانند مذاهب اهل سنت جواز دارد.
آقای بلیغ یکی از اعضای شورای اخوت اسلامی با استناد به حدیث نبوی اظهار داشت که فساد عالم و حاکم جامعه را به فساد خواهد کشاند و اصلاح آن‌ها بستر اصلاح جامعه و حرکت در مسیر درست را فراهم خواهد کرد. به باور وی، آیت الله محسنی در مسیر اصلاح جامعه و امت اسلامی قدم و قلم زد و در این راستا موفق عمل کرد.
کدگزارش: 108-26-05-1401
