این همایش با همت پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) بعد از ظهر دوشنبه ۱۴۰۴/۰۵/۲۰ به مناسبت ششمین سالیاد ارتحال ملکوتی آکادمیسین افغانستان، مرحوم حضرت آیت‌الله‌العظمی محسنی(ره) و با حضور گسترده شخصیت‌های علمی و فرهنگی، اساتید و محصلان در این پوهنتون دایر گردید. برنامه با تلاوت آیات قرآن‌کریم توسط داکتر سید احمد سروش میری، رئیس پوهنځی ستوماتولوژی پوهنتون رسما آغاز گردید و با اجرای محترم سید رضا مبارز ادامه یافت.
دکتر قاسم‌علی صداقت، معاون تحقیقات پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) ضمن عرض خیر مقدم مهمانان در این همایش، مطالبی را تحت عنوان بازخوانی آثار علمای دینی و کارکردهای آن ارایه داشت. تجلیل از علمای دینی، نوآوری و حل مشکل، پیشگیری از موازی‌کاری، ارتقای معرفت دینی و عقلانیت اسلامی، نقد و بازسازی علوم مدرن و تقویت هویت فرهنگی از موضوعاتی بود که برای بیان اهمیت برگزاری همایش توسط دکتر صداقت توضیح داده شد.
دکتر صداقت علاوه‌بر ارایه گزارش از گردآوری مقالات چاپ شده در ویژه‌نامه ششمین سالگرد ارتحال ملکوتی حضرت آیت‌الله‌العظمی محسنی(ره)، در مورد مبانی حق‌الناس و کارکردهای آن از دیدگاه آیت‌الله محسنی(ره) نیز به ایراد سخن پرداخت.
ایشان از اراده الهی، کرامت انسانی و عدالت به‌عنوان مبانی حق‌الناس در آثار آیت‌الله محسنی(ره) یاد کرد و تعیین قلمرو حق‌الناس، دشواری سقوط حق‌الناس و عدالت، برابری حقوق و فرصت، کرامت انسانی و منع شکنجه و تعیین تقدم حق‌الله و حق‌الناس را به‌عنوان کارکردهای مبانی حق‌الناس توضیح داد.
استاد رمضان‌علی فصاحت، عضو هیأت علمی پوهنځی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) متن پیام حاج محمد جواد محسنی، صاحب امتیاز ارشد پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) و رئیس موسسه تنظیم، حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌العظمی محسنی(ره) را قرائت نمود. در متن پیام، از تلاش‌های بی‌وقفه مرحوم آیت‌الله محسنی(ره) به‌عنوان الگوی کم‌نظیر از پیوند میان اجتهاد و دغدغه‌های واقعی جامعه یاد گردید و به روش تلفیقی آن مرحوم از اتقان در استنباط، بهره‌گیری از عقلانیت اصولی و توجه جدی به مقتضیات زمان و مکان اشاره شد.
دکتر علی‌احمد رضایی، عضو هیأت علمی پوهنځی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) موضوع عدالت قضایی در اندیشه آیت‌الله محسنی(ره) را به بررسی گرفت. وی با بیان مفهوم عدالت در نگاه فقهی آیت‌الله محسنی(ره)، عدالت قضایی و شروط فقهی قاضی عادل در اندیشه آن فقیه فقید و تفاوت دیدگاه آن مرحوم با دیگر فقها در زمینه عدالت قضایی را توضیح داد.
مولوی لطف‌الله حق‌پرست، استاد پوهنتون تعلیم و تربیه کابل در زمینه نقش آیت‌الله محسنی(ره) در اخوت اسلامی و اتحاد پیروان مذاهب اسلامی به ایراد سخن پرداخت. به گفته مولوی حق‌پرست، آیت‌الله محسنی(ره) با ایجاد شورای اخوت اسلامی زمینه اتحاد اهل تشیع و اهل سنت و جماعت را فراهم ساخت. وی تاکید نمود که وحدت و یک‌پارچگی در همه بخش‌ها نیاز است و یکی از اهداف مهم آیت‌الله محسنی(ره) در تاسیس شورای اخوت اسلامی ایجاد وحدت امت اسلامی بود.
دکتر سید عبدالقیوم سجادی، رئیس پوهنتون خاتم‌النبیین(ص) از آیت‌الله محسنی(ره) به‌عنوان فقیه نام‌دار جهان اسلام و از افتخارات افغانستان یاد کرد و مهم‌ترین ویژگی‌های فقهی آن مرحوم را بر شمرد و توضیح داد. به گفته دکتر سجادی، نگاه جامع به فقه اسلامی، رویکرد اجتماعی و استنباطی، رویکرد عقلانی و خردگرایانه با تاکید بر نصوص شرعی، رویکرد عمل‌گرایانه و حل‌المسائلی، راهکارهای عملی برای تقریب مذاهب اسلامی و رویکرد نوآورانه فقهی شش ویژگی برازنده آیت‌الله محسنی(ره) اند که آن مرحوم را از سایر فقها متمایز می‌سازد. دکتر سجادی اظهار داشت که تبیین آثار و اندیشه‌های معلم افغانستان از نیازهای امروزی جامعه اسلامی برای پاسخ به پرسش‌های این زمانه است.
پخش کلیپ معرفی فعالیت‌های علمی، جهادی، فرهنگی و اجتماعی آیت‌الله محسنی(ره) تحت عنوان «از فقه تا تمدن» که با اهتمام شبکه تلویزیونی تمدن تهیه شده بود، در این همایش به نشر رسید.
استاد نعمت‌الله غفاری، عضو شورای علمای شیعه افغانستان طی سخنانی از دستاورهای متعدد و مختلف آیت‌الله محسنی(ره) نام برد و افزود: دستاورهای آیت‌الله محسنی(ره) در مقایسه با افرادی که در وضعیت شبیه وضعیت ایشان قرار داشتند، بسیار برجسته است. استاد غفاری بیان داشت که مرحوم آیت‌الله محسنی(ره) ضمن تاسیس مراکز علمی و مدارس علوم دینی، همزمان با جهاد و تدبیر امور مجاهدین، از نوشتن کتاب و مطالعه غفلت نورزید و وظیفه مجاهدین را که سروکارشان با جان و عِرض مردم بود، در توضیح‌المسائل جنگی بیان نمود و با دقت و اعتماد به‌نفس، برای فردای پیروزی جهاد کتاب تصویری از حکومت اسلامی را نوشت.
استاد غفاری ضمن بیان نقدهای دقیق آیت‌الله محسنی(ره) از اعلامیه جهانی حقوق بشر، به این نکته تاکید کرد که از نظر آیت‌الله محسنی(ره) تمدن جدیدی باید برای بشر در جهت ارزش‌های جامعه انسانی شکل بگیرد، نه برای منافع قدرت‌ها. این تمدن باید زیر نظر علمای برجسته جهان اسلام و علمای سایر ادیان الهی تعریف شود.
همایش با دعای خیر استاد غفاری به پایان رسید.
