دانشکده‌ی طب معالجوی

در باره‌ی دانشکده

مقدمه

طب معالجوی یک دانش کاربردی است، هدف آن حفظ و ارتقای صحت، تداوی امراض و بازتوانی آسیب‌دیدگان است. این منظور با شناخت امراض، تشخیص، تداوی و جلوگیری از بروز آن‌ها به انجام می‌رسد. دانش طب بر روی طیف وسیعی از رشته‌ها بنا شده است. امروزه هدف دانش طب استفاده از فن‌آوری‌های دانش‌‌محور و استدلال قیاسی برای رسیدن به راه‌حل مشکلات کلینیکی است.

در تدوین برنامه‌ی درسی (Curriculum) جدید، تلاش شده است که آخرین تحولات در حوزه‌ی طب معالجوی در دانشگاه‌های خارج از کشور مورد مطالعه قرار گیرد و جدیدترین تغییرات در این حوزه با توجه به نیازمندی‌های علمی و کاربردی آن‌ها در کشور ما، در برنامه‌ی این رشته منظور و ملحوظ گردد.

معرفی مختصر دانشکده

دانشکده‌ی طب معالجوی دانشگاه خاتم النبیین^(ص)، در سال ۱۳۹۰ با مجوز رسمی از وزارت محترم تحصیلات عالی افغانستان تأسیس و در بهار سال ۱۳۹۰ اقدام به جذب و پذیرش محصل نمود. این دانشکده دارای چهار دیپارتمنت بوده و برنامه‌های آموزشی در مقطع MD تایم‌ روزانه را در رشته‌‌ی طب معالجوی برگزار می‌کند. این دانشکده درسال ۱۳۹۶ اولین فارغان خود را به جامعه‌ی طبی افغانستان تقدیم نمود تا مصدر خدمت به جامعه‌ی رنج‌دیده‌ی افغانستان شود.

تعمیر و صنوف

دانشکده‌ی طب معالجوی دانشگاه خاتم‌النبیین^(ص) دارای تعمیر مناسب و مجهز به وسایل آموزشی و آسایشی لازم می‌باشد. این دانشکده دارای تعداد ۱۴ صنف است که دارای امکاناتی مثل وایت بورد، پروژکتور، LCD، چوکی‌های مناسب و نور کافی می‌باشد.

لابراتوارها

دانشکده‌ی طب معالجوی دانشگاه خاتم‌النبیین^(ص) دارای ۱۳ لابراتوار مجهز شامل لابراتوارهای آناتومی، هیستولوژی، پاتولوژی، بیوشیمی، کیمیا، میکروبیولوژی، بیولوژی و skill lab می‌باشد.

نیازسنجی عمومی

بررسی اجمالی وضع موجود خدمات صحی در كشور به‌وضوح نشان مي‌دهد كه فقط ساكنين شهرهاي بزرگ از خدمات صحی و تسهیلات آن به صورت نسبی برخوردارند؛ ولی طبقات مستضعف و آنانیکه در مناطق دورافتاده‌ی کشور زندگی می‌کنند، متاسفانه از امکانات اولیه‌ی خدمات صحی بی‌بهره مانده‌اند و این به علت کمبود نیروی مسلکی، عدم توزیع صحیح آن‌ها و همچنان محدود بودن امکانات آموزشی طبی بوده است. بر اساس برآوردي كه به عمل آمده، تعداد كل داکتران موجود حتا نيمي از نيازهای صحی جامعه را تامين کرده نمي‌تواند. برای رفع این مشکل باید با گسترش دانشکده‌های طب در سطح کشور و به کارگیری کلیه‌ی امکانات خدمات صحی در افزایش نیروی مسلکی کوشید. بدین‌منظور ایجاب می‌کند که تأسیس و راه‌اندازی همچو مراکز آموزشی را در چارچوب قوانین وزارت محترم تحصیلات عالی کشور داشته باشیم تا بتوانیم با آموزش صحیح، افراد مسلکی و کارآمد را تربیه نموده و کمیت و کیفیت خدمات آموزشی طبی را بالا برده به‌طوریکه پس از فارغ‌التحصيل شدن در رفع نيازهای جامعه در همه‌ی نقاط كشور يكسان خدمت نمایند.

برای برپایی رشته‌ی طب معالجوی در دانشگاه خاتم النبیین^(ص) نیازسنجی عمومی به شیوه‌ی پرسشنامه با اشتراک مراجع ذیل صورت گرفت:

– وزارت تحصیلات عالی؛

-وزارت صحت عامه؛

– شفاخانه‌ی علی آباد؛

– شفاخانه‌ی جمهوریت؛

– شفاخانه‌ی استقلال؛

– شفاخانه‌ی انتانی؛

– شفاخانه‌ی توبرکلوز؛

در نتیجه مراجع مذکور به ضرورت ایجاد رشته‌ی طب معالجوی در دانشگاه خاتم النبیین^(ص) صحه گذاشتند.

نیازسنجی آموزشی

بعد از اجرای نیازسنجی عمومی، به نیازسنجی آموزشی پرداخته شد. در این نیازسنجی، به‌منظور رسانیدن دانش‌ها، مهارت‌ها، و تغییرات سلوکی به دانشجویان از مراجع فوق‌الذکر به شیوه‌ی پرسشنامه معلومات لازم جمع‌آوری گردید و نظریات مفیدشان در محتوای کریکولم وسیعا در نظر گرفته شد.

تدوين موفقيت‌آميز برنامه‌ی درسي مستلزم در نظرگرفتن وجوه گوناگون است. در دنياي امروز، دانشگاهي موفق است که پاسخ‌گوي نيازهاي واقعي جامعه‌ی انساني باشد و بتواند فارغ‌التحصيلاني توانمند و کارامد را پرورش دهد؛ افرادي که هم قادر به تأمین نيازهاي نهادهاي اجتماعي باشند و هم به مثابه‌ی نوعي بازخور، با استخدام در ترکيب هيأت علمي دانشگاه‌ها و یا تلاش برای نظريه‌پردازي، به تقويت چرخه‌هاي مؤثر پيشرفت و توسعه‌ی علم کمک نمايند.

کشور ما افغانستان به دلیل اینکه در گذشته با چالش‌های مهم مواجه بوده است، و با توجه به اینکه در آغازین مراحل حرکت به سمت توسعه و انکشاف خدمات صحی قرار دارد، ضرورت مبرم به توسعه‌ی منابع انسانی در عرصه‌ی علوم طبی می‌باشد.

فارغ‌التحصیلان این رشته، با توجه به آموزش‌هایی که می‌بینند، هم می‌توانند در سطوح مدیریتی ارگان‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط با خدمات صحی به کار اشتغال ورزند و هم در شفاخانه‌ها، کلینیک‌ها و سایر مراکز صحی به ارائه‌ی خدمات صحی بپردازند و یا در مراکز تحصیلات عالی به امر آموزش محصلین بپردازند. علاوه بر این، فارغ‌التحصیلان این دوره می‌توانند در کارهای پژوهشی و تحقیقاتی که امروز در موسسات بزرگ از اهمیت زیادی برخوردار است، مشغول به کار شوند.

اهداف آموزشی

تربیت نیروی مسلکی آراسته با اخلاق اسلامی و طبی؛
آشنا ساختن دانشجویان با مباحث و مضامین علوم طبی در زمینه‌های مختلف؛
تربیت افراد کارامد با توانایی علمی و عملی که قابلیت و توانایی جهت وقایه و معالجه‌ی امراض را داشته باشند و بتوانند در مراکز صحی کشور مثمر واقع شوند؛
تعمیم و گسترش نیروهای مسلکی مورد نیاز کشور؛
قادر ساختن دانشجویان در جهت استفاده از آخرین منابع علمی و بهره گیری از اطلاعات جدید؛
آشنایی با اولویت‌ها و مسائل صحی منطقه و جهان؛
مستعد و نیرومند ساختن دانشجویان در جهت تلاش برای ارائه راهکارهای گسترش صحت در جامعه و گرایش به عدالت در صحت.

معرفی محتوا

۱- دوره‌ی تحصیل

مطابق نظامنامه‌ی آموزشی این دانشگاه مدت تحصیل در این دوره حداقل شش سال و حداکثر هشت سال می‌‌باشد. هر محصل می‌تواند در هر سمستر حد اقل ۱۷ کریدیت و حد اکثر ۲۱ کریدیت را انتخاب نماید.

این دوره‌ی تحصیلی شامل سه مرحله می‌باشد:

پاراکلنیک (Basic)؛
کلنیک؛
ستاژ؛
پاراکلنیک: مدت زمان این مرحله ۲ سال است در این مرحله دانشجویان دروس اساسی(Basic) و مرحله‌ی اول دروس عمومی و اختصاصی را می‌گذرانند.

هدف: هدف از اين مرحله، آموزش ساختمان بدن انسان و اعمال فيزيولوژيك آن و همچنين شناخت عوامل بيولوژيك، پتالوژیک و مكانيزم‌هاي دفاعي بدن در برابر آن‌ها و اصول آسيب‌هاي بدن انسان و آشنا ساختن محصلان با اصول مسائل صحی است.

حد اکثر مدت زمان در این مرحله ۳ سال است

کلنیک:

هدف از این مرحله تشخیص امراض از دیدگاه کلینیکی و لابرتواری و به‌ دست‌آوردن توانایي‌هاي لازم در به كار بردن انديشه و استقلال فکری و نتيجه‌گيري سريع به‌منظور برخورد منطقي و صحیح با مریض و طراحی تدابیر وقایوی و تداوی می‌باشد.

مدت زمان: مدت زمان در این مرحله ۳ سال است که طی آن دوره‌های پراکتیک از دروس داخله، جراحي، اطفال، نسائی ولادی، چشم، گوش و حلق و بيني، عقلی و عصبی، راديولوژي، جلدی و زهروی و واحدهاي باقيمانده‌ی تئوری از دروس عمومي و اختصاصی گذرانده می‌شود.

دوره‌ی کلینیکی شامل دو بخش است:

آموزش دانشجویان بر بالین مریضان در شفاخانه‌ها؛
گذراندن دروس تئوری در دانشکده: حد اکثر مدت زمان گذراندن این مرحله ۴ سال است.

دوره‌ی ستاژ:

هدف از این مرحله پرورش مهارت‌ها و تقويت قدرت تصميم‌گيري و افزايش اتكا به نفس و همچنین برخورد مستقيم دانشجو با مسائل تشخیصی و تداوی و واگذار کردن این مسؤولیت به عهده‌ی او می‌باشد.

زمان مطلوب این دوره یک سال است که در این مدت دوره‌هاي داخله‌ی عمومی، جراحي، اطفال، نسائی-ولادی، جلدی زهروی، وقایه، گوش و حلق و بيني، چشم، عقلی و عصبی، طب عدلی، انتانی و توبرکلوز توسط دانشجویان گذرانده مي‌شود. مکان گذراندن این دوره فقط در شفاخانه‌ها تحت نظر اساتید می‌باشد.

منوگراف(Thesis)

هدف: متبارز و آشکار نمودن توانایی‌های فردی و علمی دانشجویان و همچنان آموزش دادن در جهت کسب مهارت‌های علمی و تحقیقاتی در آینده است. منوگراف ۶ کریدیت است و هر دانشجو باید حداقل یک سال قبل از اتمام دوره‌ی تحصیلی خود موضوع آن را تحت نظر استاد راهنما مشخص نموده و قبل از فارغ‌التحصیل شدن آن را دفاع نماید.

۲- تعداد کریدیت‌ها

نظام آموزشی این دانشگاه بر اساس سیستم کریدیت ارائه می‌شود که هر کریدیت شانزده ساعت می‌باشد.

تعداد کریدیت‌های این دوره 247 برای پسران و 251 کریدیت برای خانم‌ها می‌باشد و دانشجویان برای تکمیل این دوره‌ی تحصیلی این تعداد کریدیت‌ها را بگذرانند. از مجموع (۲۴7) کریدیت، ۸۰ کریدیت دروس اساسی، ۱۰5 کریدیت دروس اختصاصی، ۲۰ کریدیت دروس عمومی، ۳۶ کریدیت دوره‌ی ستاژ و ۶ کریدیت مونوگراف (Thesis) می‌باشد.

دروس اساسی: ۸۰ کریدت

دروس اختصاصی: ۱۰5 کریدت

ستاژ: ۳۶ کریدت

عمومی: ۲۰ کریدت

منوگراف(Thesis) 6کریدت

مجموع: ۲۴7 کریدت

۳- نوع کریدیت‌ها

طب معالجوی، همانند بسیاری از رشته‌های دیگر، دارای ماهیت چند رشته‌ای است و بنابراین، موفقیت در تحقق اهداف آموزشی این دوره متوقف بر آشنایی و کسب توانایی علمی در تعدادی از زمینه‌های علمی است. از این رو، مجموعه کریدیت‌های این رشته به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

ردیف	نوع مضمون	تعداد کریدیت
۱	مضامین اساسی	۸۰
۲	مضامین اختصاصی	۱۰5
۳	مضامین دوره ستاژ	۳۶
۴	مضامین عمومی(دانشگاه شمول)	۲۰
۵	منوگراف	۶
۶	جمع کل کریدیت‌ها	۲۴۶

۴- سیستم آموزشی

آموزش دوره‌ی طب معالجوی همانند سایر رشته‌ها در دانشگاه خاتم النبیین^(ص) مطابق سیستم «کریدیت» صورت می‌گیرد که جدیدترین و معیاری‌ترین سیستم تحصیلی در دنیا است. این سیستم تحصیلی مورد تأیید و تأکید وزارت تحصیلات عالی افغانستان نیز می‌باشد. طبق سیستم کریدیت، هر محصل در دوره‌ی MD حدود 247 کریدیت را طی ۱۲ سمستر (شش سال تحصیلی) آموزش می‌بیند. هر کریدیت، به مقدار مضمونی گفته می‌شود که محتوای آن طی ۱۶ ساعت آموزش داده می‌شود.

۵- مضامین (کتگوری و فیصدی آن‌ها)

مضامین رشته‌ی طب معالجوی به چهار کتگوری تقسیم می‌گردد:

مضامین عمومی و پوهنتون‌شمول. این دسته از مضمین حدود ۶/۵% کل مضمون‌های دوره را شامل می‌گردد؛
مضامین اساسی. این دسته از مضامین حدود ۶/۳۱% کل مضمون‌های این دوره را شامل می‌گردد؛
مضامین اختصاصی و ستاژ. این دسته از مضامین حدود ۴/۶۰% از کل مضامین را شامل می‌گردد؛
منوگراف. حدود ۴/۲% از مضمون‌های دوره را شامل می‌گردد.

۶- انترنشیپ، ستاژ و سیر علمی

محصلین دوره‌ی طب معالجوی، علاوه بر گذراندن دروس نظری، به تناسب مضامین، دوره‌های پراکتیک بخش‌های مختلف کلینیکی را در شفاخانه‌ها نیز پشت سر می‌گذارند تا با مشاهده‌ی عملی پروسه‌ی تشخیص، تداوی و فالوآپ بیماران را نیز یاد بگیرند و آموخته‌های تئوریک خود را در مرحله‌ی عمل به اجرا بگذارند.

۷- تناسب کارهای عملی و نظری

برای این که محصل مفردات هر مضمون را به خوبی فرابگیرد، نیاز دارد که مباحث تئوریک را به‌صورت پراکتیک در لابراتوارها و شفاخانه‌ها نیز یاد بگیرد. از کل مضامین در حدود ۵۷% تئوری و ۴۳% پراکتیک می‌باشد.

۸- روش‌های آموزشی

در دوره‌ی طب معالجوی، به تناسب مضامین در نظر گرفته شده، از روش‌های آموزشی مختلف استفاده می‌شود. در مجموع روش‌های مورد استفاده‌ در تدریس این رشته، یک یا ترکیبی از روش‌های ذیل می‌باشد.

روش لکچر: این روش در مضامینی که بیش‌تر جنبه‌ی مبانی و نظری دارند و نیاز است که حجم زیادی از معلومات به فراگیر منتقل شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، مفاهیم و مباحث به‌طور شفاهی به دانشجویان انتقال داده می‌شود؛
روش اکتشافی: زمانی که دانشجویان معلومات اولی در مورد رشته را به دست آوردند، زمان آن می‌رسد صنف حالت فعال به خود بگیرد و دانشجویان به تفکر و یافتن پاسخ‌ها قبل از طرح پاسخ از جانب استاد واداشته شوند. برای تحقق این خواسته، از دانشجویان خواسته می شود که دانش‌ها و باورهای جدید را فعالانه بیاموزند و در طرح بحث و نقادی آن با استاد و همشاگردی‌های خود مشارکت نمایند؛
روش پرسش و پاسخ: برای اطمینان از یادگیری مضمون، بخشی از پروسه‌ی آموزش به پرسش و پاسخ از دانشجویان اختصاص داده می‌شود. این کار هم در مورد مباحث از قبل آموزش داده شده و در مورد مباحث جدید صورت می‌گیرد تا هم روحیه‌ی خلاقیت و تفکر در دانشجویان تقویت شود و هم بر اثر تکرار و بازگویی مباحث، زمینه‌ی نهادینه شدن آن‌ها فراهم گردد؛
آموزش کلینیکی: زمانی که دانشجویان چهار سمستر تحصیلی را پشت سر گذاشتند و تا حدودی ذهنیت علمی نسبت به رشته پیدا کردند، برای تطبیق آموخته‌های شان در زمینه‌ی طب وارد شفاخانه‌ها نیز می‌شوند؛
تحقیق و حل مسأله: در این روش، به تناسب توان محصلان به آن‌ها موضوع داده می‌شود تا اطلاعات و معلومات خود را از طریق مطالعه و بررسی بیش‌تر افزایش دهند و نیز مسایلی جهت یافتن راه حل برای آن‌ها پیشنهاد می‌گردد تا در فرصت زمانی داده شده، نتیجه‌ی کار خود را گزارش دهند؛
کار گروهی: از آن‌ها که یکی از مهارت‌های انسانی مورد نیاز، توانایی ارتباط و کارگروهی با دیگران می‌باشد، در برخی مضامین اعضای صنف به گروه های خرد چند نفره تقسیم می‌شوند و به آن‌ها کار گروپی داده می‌شود. مسؤولیت و امتیاز کار به همه تعلق می‌گیرد.

۹- شیوه‌های ارزیابی دانشجویان

ارزیابی دانشجویان در دوره‌ی طب معالجوی با استفاده از روش‌های مختلف صورت می‌گیرد. از مجموع ۱۰۰ نمره‌ای که به هر مضمون به عنوان امتیاز تعلق می‌گیرد، ۶۰ درصد آن مربوط به امتحان کتبی پایان سمستر، و مابقی به اموری مانند حضور منظم در صنف، انجام کار خانگی، حل تمرین‌ها، فعالیت در داخل صنف و غیره به تشخیص استاد مربوطه، تعلق می‌گیرد.

نحوه‌ی توزیع نمرات در مجموع به شیوه‌ی ذیل می‌باشد:

حضور منظم در صنف با حفظ نظم عمومی ( ۱۰ %)؛
ارائه‌ی کارخانگی و فعالیت‌هایی نظیر: پرسش و پاسخ از مضمون‌های گذشته و از مضمون حاضر (۱۰% )
ارزیابی وسط سمستر: این ارزیابی در ختم هفته‌ی هفتم انجام می‌شود که امتحان۲۰ % گفته می‌شود(۲۰ %).
ارزیابی ختم سمستر (امتحان نهایی) این ارزیابی در ختم سمستر به‌صورت کتبی انجام می پذیرد.(۶۰%).

رئیس دانشکده

محمد لطیف نظری

موقف اداری: رئیس دانشکده‌ی طب معالجوی

درجه‌ی تحصیل: ماستری

رتبه‌ی علمی: پوهنمل

سابقه‌ی کاری:

آثار علمی:

چشم انداز، ماموریت و اهداف دانشکده

چشم انداز (Vision)

دانشکده‌ی طب معالجوی قصد دارد در ارتقای صحت جامعه با تربیت نیروهای کارآمد، ارائه‌ی خدمات صحی معیاری و پژوهش‌های کاربردی در منطقه پیشتاز باشد.

مأموریت (Mission)

تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص، بسترسازی جهت انجام پژوهش‌های کاربردی و اساسی، ارائه‌ی خدمات صحی متناسب با استندردهای جهانی به‌منظور کمک به سلامت افراد جامعه و نیازهای صحی کشور.